Saturnin
|
|
Czy istnieje czeska książka, którą Czesi wolą od Szwejka? Nie, powiecie. A jednak! Istnieje i po 60 latach powraca w nowym polskim przekładzie!
Powieść Zdeňka Jirotki od 1942 niezmiennie bawi kolejne pokolenia czeskich czytelników. Autor wydał ją jako swój debiut i właściwie do końca (wcale nie krótkiego, bo 92-letniego) życia mógłby siedzieć z założonymi rękami ze (słusznym) przekonaniem, że dla literatury czeskiej zrobił wystarczająco dużo.
W czym tkwi czar Saturnina? To absurdalny angielski humor w czeskim wydaniu. Miks idealny.
Perypetie charyzmatycznego służącego Saturnina (pierwowzorem bohatera była postać angielskiego kamerdynera Jeevesa z humoresek P.G. Wodehouse’a), jego oryginalnego pana, irytującej ciotki Kateřiny, jej syna Milouša, doktora Vlacha, pięknej panny Barbory i innych barwnych postaci podbiły serca Czechów tak skutecznie, że powieść 75 lat po premierze zwyciężyła w plebiscycie Książka Stulecia Magnesia Litera, pokonując samego Szwejka. Wcześniej, w 1994, zdobyła tytuł Książka najbliższa sercu w konkursie zorganizowanym przez Czeską Telewizję.
„Czytałem i śmiałem się często. Mina mi zrzedła, kiedy przeczytałem fragment, w którym doktor Vlach stwierdził, że śmiech „to reakcja na przeżyte w rzeczywistości lub wyobraźni niebezpieczeństwo, pojawia się często u osób o inteligencji niższej od przeciętnej”. Trudno. Czytałem dalej i śmiałem się tak samo często”.
– Artur Andrus
Zdeněk Jirotka (ur. 1911 w Ostrawie, zm. 2003 w Pradze), pisarz, satyryk, felietonista, znany z angielskiego humoru, którego używał na sposób czeski.
Wyrzucony ze szkoły realnej, zdobył zawód murarza. W 1933 ostatecznie zdał maturę, po czym wstąpił do wojska, gdzie służył do 1939 jako oficer piechoty. Niebywały sukces jego debiutanckiej powieści Saturninuczynił z Jirotki pełnoetatowego pisarza. Żadna późniejsza książka nie przyćmiła blasku tej pierwszej, choć kolejne również cieszyły się dużym zainteresowaniem czytelników, a kryminał humorystyczny Człowiek z psem(Muž se psem) został zekranizowany w Polsce (film „Walet Pikowy” w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego, 1960).
Jirotka jako redaktor i felietonista współpracował m.in. z dziennikiem „Lidové noviny”, przez długie lata był redaktorem naczelnym tygodnika satyrycznego „Dikobraz”. Jest autorem wielu słuchowisk radiowych.
Zdeněk Jirotka jest do dziś uwielbiany przez Czechów za specyficzny humor prosto z dzieł angielskich satyryków Jerome’a K. Jerome’a czy P.G. Wodehouse’a. Jego legendarna powieść Saturnin została jak dotąd przełożona na 8 języków.