Perełki i skowronki - adaptacje filmowe prozy Bohumila Hrabala

 "Mówi się, że u Hrabala „nie istnieją peryferie życia”. Okazuje się, że z tych Hrabalowskich peryferii bardzo wiele widać. W centrum są analizy filmowych adaptacji czternastu utworów Hrabala – od "Perełek na dnie" po "Obsługiwałem angielskiego króla". Koncentryczny układ książki sprawia, że staje się ona swego rodzaju przewodnikiem po XX-wiecznej historii, po czeskiej literaturze oraz biografii autora "Wesel w domu". Widać, jak w "obłąkańczym słowotoku" Hrabala, w jego "prozie, która nie przestaje być poezją", w nagłym przechodzeniu od "zmyślenia" do "prawdy" (Dichtung und Wahrheit) załamują się XX-wieczne ideologie i stereotypy.

Książka Macieja Roberta ma też drugiego, skromnego bohatera. Jest nim Jirzi Menzel, który adaptował Hrabala w każdych warunkach – w czasach Praskiej Wiosny i później, w okresie tzw. normalizacji, także dziś. Te filmy wydobywają pewną cechę czeskiego charakteru, która Polakowi z daleka imponuje: lekceważącą postawę wobec historii, wzięcie w obronę małego człowieka, który biegnie za swoim marzeniem, nie rozumiejąc dziejowych zakrętów. Antybohater Hrabala dostaje rozgrzeszenie – jak Jan Dziecię w finale "Obsługiwałem angielskiego króla". Jest w tym idea niby przyziemna, a w gruncie rzeczy mistyczna: nawet nieszczęście bywa szczęściem. "Trzeba kochać wszystko to, co niemiłe"".

Tadeusz Sobolewski